در این مبحث نحوه نصب اندروید استودیو، نصب SDK و مدیریت ابزار به دو روش آفلاین و آنلاین را بررسی میکنیم. همچنین لینک دانلود اندروید استودیو و سایر ابزار مورد نیاز برای راه اندازی محیط توسعه Android Studio برای سیستم عاملهای ویندوز، لینوکس و مک در انتهای همین صفحه قید شده و مرتبا بروز رسانی میگردد. محیط توسعه اندروید استودیو به صورت رسمی توسط گوگل توسعه و پشتیبانی میشود و کاملا رایگان است.
اندروید استودیو یک IDE یا Integrated Development Environment (محیط توسعهی یکپارچه) است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ توسط گوگل برای توسعه و ساخت اپلیکیشن (نرم افزار / برنامه) های سیستم عامل اندروید معرفی شد. اندروید استودیو بر پایهی محیط توسعهی JetBrains IntelliJ IDEA به صورت اختصاصی و رایگان برای توسعه اپلیکیشنهای اندرویدی سفارشی سازی یا customize شده است.
گوگل تا قبل از تمرکز بر روی محیط توسعه اندروید استودیو، از محیط توسعه ADT Bundle که بر پایه Eclipse تهیه شده بود پشتیبانی میکرد. پس از انتشار نسخه پایدار (stable) اندروید استودیو، گوگل پشتیبانی از محیط توسعهی Eclipse را متوقف کرده و Android Studio را به عنوان جایگزین رسمی آن اعلام نمود.
در حال حاضر که مشغول تهیه این مبحث آموزشی هستیم، اندروید استودیو Dolphin 2021.3.1.17 جدیدترین نسخهی منتشر شده است. در نسخههای جدیدتر عموما باگها رفع شده و یا امکانات جدیدی اضافه میگردد.
در نسخههای اخیر اندروید استودیو نیز علاوه بر رفع ایرادات، تغییراتی صورت گرفته و امکانات جدیدی اضافه شده که به مهمترین آنها اشاره میکنم:
در نسخه Dolphin 2021.3.1.17 کارایی Logcat بهبود یافته. برای مثال میتوان چند پنجرهی مختلف ایجاد کرد و بین دیوایسها یا کوئریها جابهجا شد.
در نسخه Chipmunk 2021.2.1.15 یک پیشنمایش انیمیشن جدید در دسترس توسعهدهندگان قرار گرفته که ساخت انیمیشن بر اساس Jetpack Compose را سادهتر میکند.
در نسخه Arctic Fox 2020.3.1 به صورت پیش فرض از Jetpack Compose پشتیبانی میشود. توسط این ابزار، طراحی رابط کاربری با سرعت بالاتری انجام میگردد.
در نسخه Arctic Fox 2020.3.1 جفت (Pair) شدن امولاتور Wear OS با دیوایس فیزیکی یا مجازی نسبت به قبل بهبود یافته و این فرایند سریع تر و بهینه تر انجام می گردد.
همچنین در Arctic Fox امولاتور Google TV تعبیه شده که فرایند تست و عیب یابی اپلیکیشنهای توسعه داده شده برای Android TV را بهبود میبخشد.
در Arctic Fox قالب یا تمپلیتهایی با نام Responsive Activity Template در اختیار توسعه دهنده و برنامه نویس اندروید قرار گرفته که فرایند ساخت رابط های کاربری واکنشگرا یا Responsive را برای دیوایسهای با اندازههای مختلف صفحات نمایش (موبایل، تبلت، ابزارهای پوشیدنی مانند ساعت هوشمند، تلویزیون هوشمند و همچنین دیوایسهای ویژه اتوموبیل یا Automotive).
در نسخه ۴٫۱ بر خلاف نسخههای قبل که امولاتور یا شبیه ساز پیش فرض در پنجرهای جداگانه اجرا میشد، درون محیط داخلی اندروید استودیو اجرا شده که نتیجه آن سرعت بیشتر توسعه دهنده در کار با شبیه ساز است. همچنین امکان اجرا و تست پروژه برای نمایشگرهای تا شدنی نیز در شبیه ساز فراهم شده.
قابلیت جدیدی در ابزار بررسی دیتابیس اضافه شده که به واسطه آن توسعه دهنده و برنامه نویس اندرویدی میتواند مقادیر متغیر را در حالی اصلاح کند که اپلیکیشن یا به عبارتی پروژه اندرویدی درحال اجرا بوده تا واکنش آن را نسبت به تغییر مقادیر بررسی و مشاهده نماید.
قابلیتی با عنوان Motion Editor (ویرایشگر حرکت) اضافه شده که طراحی انیمیشن به صورت بصری را در MotionLayout ممکن میسازد. تا قبل از این برای طراحی انیمیشنها لازم بود به طور مستقیم با XML کار کنیم.
بهبودهای فراوانی در Layout Inspector انجام شده است. به عنوان مثال رفرش یا بروزرسانی آنی محتوا به این قابلیت اضافه شده است.
سازگاری رابط کاربری برنامه در دیوایسهای مختلف اندرویدی با اندازه متفاوت در صفحه نمایش یکی از چالشهای برنامه نویسان و توسعه دهندگان اندرویدی است. در نسخه ۴ قابلیتی با عنوان Layout Validation معرفی شده که یک پیش نمایش از صفحات برنامه در اندازههای مختلف نمایش میدهد.
پشتیبانی از زبان Kotlin در کنار زبان Java
افزایش سرعت بیلد سیستم گریدل (Gradle)
پشتیبانی از ویژگی Instant App
معرفی ابزار جدید مانیتورینگ با نام Android Profiler که جایگزین Android Monitor نسخه های گذشته است.
به احتمال زیاد مفاهیم ذکر شدهی فوق برای شما نا آشنا و مبهم است. اما جای نگرانی نیست. در ادامه مباحث آموزشی و در جایی که نیاز باشد توضیحات لازم ارائه خواهد شد.
یک تغییر دیگر که از ورژن ۳ یعنی حدودا ۴ سال قبل از ویرایش این آموزش لحاظ شده، حذف نسخه Bundle است و از این تاریخ به بعد فقط نسخه IDE اندروید استودیو منتشر میشود. یعنی ابزار SDK مانند قبل بطور خودکار و آفلاین نصب نمیشود. بنابراین اگر در جایی با مطلبی در خصوص نسخه باندل برخورد کردید بدانید در حال حاضر کاربردی ندارد.
نسخه Bundle که در بالا اشاره شد، ترکیب IDE و Android SDK در کنار یکدیگر و در قالب یک فایل نصبی بود که انتشار آن متوقف شد.
همانطور که گوگل در سال ۲۰۱۹ وعده داده بود، انتشار بروزرسانی نسخه ۳۲ بیتی اندروید استودیو از نسخه ۴ متوقف شده و از این پس تنها نسخه ۶۴ بیتی بروزرسانی خواهد شد.
گوگل دلیل این تصمیم را تجربه بهتر توسعه دهندگان در نسخه ۶۴ بیتی عنوان کرده است که به ویژه این تفاوت در دسترسی امولاتور پیش فرض اندروید استودیو به حافظه مشهود است. البته لینک آخرین نسخه از اندروید استودیو ۳۲ بیتی روی سایت ما باقی میماند اما بطور قطع و یقین استفاده از نسخه قدیمی ابزار توسعه منطقی نیست و باعث بروز مشکلاتی خواهد شد.
دانلود اندروید استودیو در قسمت Developer وب سایت android.com برای سیستم عاملهای ویندوز، لینوکس و مکینتاش فراهم شده است:
https://developer.android.com/studio
در این صفحه سیستم عامل شما به صورت خودکار شناسایی شده و لینک دانلود متناسب با آن نمایش داده میشود. با اینحال اگر نیاز به دانلود نسخهی دیگری دارید، با کلیک روی Download options به سایر لینکها نیز دسترسی خواهید داشت:
در نسخه جدید اندروید استودیو، فرایند نصب به اینصورت است که بعد از نصب IDE، ابزار موردنیاز SDK به صورت آنلاین و خودکار دانلود میشود. مزیت این شیوه در این است که با اتصال اندروید استودیو به سرورهای مخزن آنلاین گوگل، آخرین نسخه از ابزار SDK دانلود و نصب میشوند. اما باز هم مسئله محدودیت دسترسی برای کاربران ایرانی مشکل ساز خواهد بود. در اینجا دو راه حل پیش رو داریم:
۱ – نصب آنلاین: استفاده از روشهای تغییر IP جهت دور زدن محدودیتهای اعمال شده بر روی IP های ایران و دریافت ابزار به صورت خودکار و آنلاین. به لحاظ سهولت در فرآیند راه اندازی محیط اندروید استودیو و SDK، این روش زمان کمتری نیاز داشته و نصب تک تک ابزار موردنیاز در SDK بطور خودکار انجام میشود. اما در نظر داشته باشید ابزار تغییر آیپی شما باید از سرعت بالایی برخوردار باشد زیرا حدود ۱ گیگابایت مجموع فایلهایی است که دریافت میشود.
۲ – نصب آفلاین: دانلود ابزار SDK به صورت غیر مستقیم و ساخت دایرکتوری SDK به صورت آفلاین و دستی و سپس نصب اندروید استودیو و معرفی محل قرارگیری SDK به آن.
دو روش ذکر شده هرکدام مزایای مختص خود را داشته اما با توجه حجم نسبتا زیاد ابزار و سرعت پایین اینترنت کاربران داخل ایران (بخصوص در زمان استفاده از ابزار تغییر IP) پیشنهاد من استفاده از روش دوم است.
این شیوه ممکن است برای یکبار ۱۰ دقیقه از وقت شما را بیشتر بگیرد اما در عوض با ساختار و جزئیات ابزار موجود در SDK آشنا خواهید شد که برای هر توسعه دهنده اندرویدی یک ضرورت است.
ابتدا روش نصب آفلاین را بررسی میکنیم. سپس توضیحات مربوط به نصب آنلاین را برای آن دسته از کاربرانی که مایل به نصب خودکار و آنلاین SDK هستند نیز ارائه خواهم داد.
فایل نصبی اندروید استودیو که قبلا دانلود کردهام را اجرا میکنم:
در این مرحله دو گزینه برای نصب تعیین شده که مورد دوم مربوط به AVD یا همان شبیه ساز داخلی اندروید استودیو است.
از سال ۱۳۹۴ تا اوایل ۱۴۰۱ بهجای AVD (امولاتور داخلی اندروید استودیو) از شبیه ساز اندرویدی Genymotion استفاده میکردم که دلیل آن، برتری جنی موشن از نظر سرعت بالای اجرا و حجم کم فایل هر API بود.
اما با توجه به سیاستهای اخیر جنی موشن و اعمال محدودیت بر روی نسخه دسکتاپ این امولاتور از این پس ترجیح میدهم از امولاتور پیشفرض اندروید استودیو استفاده کنم. بنابراین گزینه Android Virtual Device را هم انتخاب میکنم تا نصب شود.
نصب به اتمام رسید. با زدن Finish اندروید استودیو اجرا می شود. ابتدا پیغامی ظاهر میشود که امکان ایمپورت کردن تنظیمات از نسخههای قبل را در اختیار میگذارد. منظور تنظیمات اصلی اندروید استودیو است (مانند تم محیط توسعه و…). من قصد بازگردانی تنظیمات را ندارم.
اندروید استودیو در حال لود شدن است و بسته به سخت افزار ، چند لحظه زمان میبرد. هنگام لودینگ عبارت Powered by intelliJ Platform را مشاهده میکنید. گوگل محیط توسعه (IDE) شرکت معتبر jetBrains را برای اندروید استودیو انتخاب کرده و در واقع با انجام تغییرات و اضافه کردن پلاگینها و امکانات موردنیاز به IntelliJ IDEA که محیط توسعهی جاواست، آنرا برای توسعه دهندگان اندروید آماده و منتشر کرده است.
قبل از اینکه به ادامه مبحث بپردازم در خصوص آیکون نرم افزار نکتهای را یاداوری میکنم. آیکون اندروید استودیو به طور خودکار روی دسکتاپ اضافه نمیشود و اگر مایلید آیکون را روی دسکتاپ داشته باشید، در منوی استارت ویندوز در قسمت Recently added یا با جستجوی نام Android Studio روی آن راست کلیک کرده، با انتخاب Open file location پنجرهای باز میشود. آیکون را کپی کرده و به دسکتاپ منتقل کنید:
در این پنجره امکان انتخاب و یا تغییر مسیر JDK (Java Development Kit) وجود دارد که نیازی به ایجاد تغییر در این مرحله نبوده و از همان JDK پیش فرض اندروید استودیو که در پوشه jre قرار گرفته استفاده میکنیم.
در این مرحله امکان انتخاب تم محیط برنامه وجود دارد. من تم تاریک را میپسندم زیرا در حین کار آسیب کمتری به چشم وارد میشود اما به دلیل درخواست تعدادی از کاربران وب سایت، در تهیه آموزشهای جدید از تم روشن استفاده میکنم تا جزئیات در تصاویر با وضوح بالاتری دیده شود. تا این مرحله، برای نصب آفلاین یا آنلاین ابزار SDK بجز اتصال یا عدم اتصال اینترنت در مرحله دریافت اخطار عدم دسترسی به اینترنت، تفاوتی وجود نداشت. در ادامه آموزش هردو روش را بطور کامل و با بیان جزئیات بررسی میکنیم. باز هم تاکید میکنم برای درک عمیق تر مفهوم SDK و محتویات آن، هردو روش را مطالعه نمائید.
در مرحله قبل گفتیم برای نصب آفلاین SDK هنگامی که اخطار عدم دسترسی به اینترنت دریافت میکنیم لازم است بدون برقراری اتصال اینترنت روی گزینه Cancel کلیک کرده و مراحل را ادامه دهیم. پس از انتخاب نوع تم محیط توسعه باید محل قرارگیری ابزار SDK را به برنامه بدهیم. به همین منظور فعلا اندروید استودیو را در همین مرحله رها کرده و ابتدا SDK را به همراه حداقل ابزار ضروری میسازم تا هنگام معرفی محل قرارگیری SDK در اندروید استودیو، با اخطار عدم شناسایی SDK مواجه نشوم. یک فولدر با نام sdk در درایو C ایجاد میکنم. نام و درایو محل قرارگیری فولدر دلخواه است.
نصب SDK Tools
اولین ابزاری که به sdk اضافه میکنم Tools است. فایل sdk-tools-windows-26.1.1.zip را از حالت فشرده خارج کرده و فولدر خروجی را به فولدر sdk منتقل میکنم:
توجه داشته باشید اگر سیستم عامل شما ویندوز است و sdk را در درایوی که ویندوز نصب شده ایجاد کرده اید، فایلهای فشرده را ابتدا در محل دیگری (مانند دسکتاپ یا پوشهی دانلودها) Extract کرده سپس به مسیر مدنظر منتقل کنید.
نکته: عدد درج شده در انتهای نام فایل ابزار معرف نسخهی آن است. به عنوان مثال فایل sdk-tools-windows-26.1.1.zip مربوط بهSDK Tools نسخه ۲۶٫۱٫۱ است که به مرور زمان نسخههای جدید منتشر میشود. در وب سایت ما نیز هر چند مدت یکبار لینک دانلود ابزار بروز شده و نسخههای جدید در اختیار کاربران قرار میگیرد.
نکته: منظور از نصب ابزار، صرفا قرارگیری فولدر در مکان تعیین شده است و مانند نصب نرم افزارها نیاز به اجرای یک فایل Setup نیست.
Platform Tools فایل platform-tools_r33.0.2-windows.zip را از حالت فشرده خارج کرده و فولدر خروجی را به sdk اضافه میکنم:
Build Tools ابتدا یک فولدر با نام build-tools به sdk اضافه میکنم:
سپس فایل build-tools_r33-windows.zip را از حالت فشرده خارج کرده و فولدر خروجی را درون این فولدر قرار میدهم: اضافه کردن بیلد تولز به SDK اندروید استودیو
شاید این سوال در ذهن شما بوجود بیاید که چرا SDK Tools و Platform Tools مستقیما داخل فولدر sdk قرار گرفت اما Build Tools باید داخل یک فولدر فرعی اضافه شود؟
برخی از ابزار مانند دو مورد نخست، فقط یک نسخه از آن را میتوان درون SDK استفاده کرد. به عنوان مثال توسعه دهنده نمیتواند همزمان دو نسخهی PlatformTools 31.0.3 و PlatformTools 29.0.2 را در SDK داشته و استفاده کند و هنگام نیاز به بروزرسانی آن لازم است ابتدا فولدر فعلی
platform-tools از sdk به طور کامل حذف و سپس نسخه جدید جایگزین شود.
اما مواردی مانند Build Tools برنامه نویس میتواند چندین نسخه متفاوت از آن را در sdk نگهداری کرده و بنا به نیاز خود از هرکدام از آنها در پروژههای مختلف استفاده کند. یعنی میتوان BuildTools 31 و BuildTools 27.0.3 را در کنار هم در فولدر build-tools قرار داد بدون آنکه نیاز به حذف نسخه قبل باشد.
تذکر: چنانچه در هنگام ساخت یا اجرای پروژه با ارور
Failed to install the following Android SDK packages as some licences have not been accepted.
build-tools;30.0.2 Android SDK Build-Tools 30.0.2
مواجه شدید، نسخه دیگری از Build Tools را نصب کنید.
Platforms یک فولدر با نام platforms به sdk اضافه میکنم:
مانند مورد قبل، در فولدر platforms نیز میتوان چندین API مختلف اضافه کرد. به عنوان مثال من platform-31_r01.zip و platform-30_r03.zip را از حالت فشرده خارج کرده و به فولدر platforms اضافه میکنم:
برای هر نسخه از اندروید یک API منتشر میشود. به عنوان مثال platform-31_r01.zip مربوط به API 31 (Android 12) است. عدد r01 مربوط به نسخهی منتشر شده از این API است. گوگل معمولا برای هر API (عمدتا تا قبل از معرفی نسخه بعدی اندروید) دو یا سه بروزرسانی منتشر میکند. بنابراین اگر platform-31_r02 معرفی شد بهتر است فولدر نسخه فعلی را از sdk حذف کرده و نسخه جدید را جایگزین کنید. توسعه دهنده بر حسب نیاز خود ممکن است از API های مختلفی استفاده کند. توضیحات بیشتر در مباحث آتی ارائه میگردد.
نکته: اینکه نام فایل تعدادی از API ها با android و تعدادی با platform شروع شده در ماهیت آن تفاوتی ایجاد نمیکند و صرفا یک نامگذاری از طرف اندروید است که من ترجیح دادم فایلها را بدون تغییر نام در اختیار شما بگذارم.
نکته: بجز در موارد خاص، شما تنها نیاز به نصب آخرین API موجود را دارید تا اپلیکیشن شما با جدیدترین نسخهی منتشر شده از سیستم عامل اندروید سازگاری داشته باشد.
البته نسخه پیش نمایش یا Preview یک API که مربوط به نسخه آزمایشی اندرویدی میشود که قرار است در آینده منتشر شود، از این قاعده مستثنی بوده و لازم است API پایدار (Stable) ماقبل آن نیز به SDK اضافه شود.
برای مثال در زمانی که API نسخه بعدی اندروید یعنی اندروید ۱۳ (API 32) در حالت Preview منتشر شود لازم است API پایدار قبل از آن یعنی API 31 نیز اضافه شود. یا اینکه بطور کل از نصب API های آزمایشی صرف نظر کنیم.
Extras دو ابزار دیگر را باید به SDK اضافه کنیم که هردو درون فولدر extras قرار میگیرند:
داخل extras یک فولدر دیگر با نام google ایجاد میکنم:
سپس ابزارهای usb_driver_r12-windows.zip و google_play_services_49.zip را به این فولدر منتقل میکنم:
اضافه کردن ابزار usb driver و google_play_services به SDK اندروید
نکته: ابزارهای Android support repository و Google repository که مربوط به کتابخانههای support بود در نسخه ۴ و بعد از جایگزین شدن androidX بجای support از لیست ابزار SDK حذف شدهاند. جهت آشنایی با androidX مطلب مهاجرت به AndroidX در اندروید استودیو را مطالعه کنید.
خب! تا اینجای کار موفق شدیم یک SDK با حداقل ابزار ضروری را آماده و تکمیل کنیم. بعدا در هر زمان که لازم بود ابزاری را به SDK اضافه یا حذف یا بروزرسانی کنم، چه بصورت آفلاین و مانند مراحل بالا چه بصورت آنلاین و از طریق SDK Manager اندروید استودیو، امکانپذیر خواهد بود.
احتمالا میپرسید چرا این فولدر sdk را به صورت کامل شده و در قالب یک فایل فشرده برای دانلود روی سایت قرار ندادم؟
در پاسخ تاکید میکنم هدفم از ساخت مرحله به مرحله SDK، آشنایی شما با محتوای آن بود تا در مدیریت آفلاین ابزارها (اضافه و حذف ابزار یا بروزرسانی) تسلط کافی داشته باشید.
چنانچه قصد داشتید روی یک رایانه دیگر هم از اندروید استودیو استفاده کنید، کافیست همین فولدر sdk کامل شده را به سیستم دیگر منتقل کرده و اندروید استودیو را نصب کنید و نیازی نیست مراحل بالا را تک به تک انجام دهید. یا اگر در آینده قصد تعویض سیستم عامل خود را داشتید، در سیستم عامل جدید فقط باید اندروید استودیو را نصب کنید و SDK شما از قبل آماده شده.
به اندروید استودیو برمیگردم و در مرحله انتخاب تم، روی گزینه next کلیک میکنم.
در این مرحله و در قسمت Android SDK Location مسیری که SDK را ساختم انتخاب میکنم. اگر SDK به درستی نصب شده و مسیر هم به درستی معرفی شده باشد پیغامی دریافت میشود با این مضمون که Android SDK شناسایی شده و فقط ابزار (کامپوننتهای) نصب نشده یا تاریخ گذشته دانلود خواهند شد که البته قبلا اتصال به اینترنت را قطع کردهام.
در این روش برخلاف قسمت قبل که SDK به صورت آفلاین و دستی نصب شد، تمامی ابزار بصورت خودکار و آنلاین از مخزن دریافت میشود. بعد از اتمام نصب که پیغام عدم دسترسی به لیست SDK نمایش داده میشود، اتصال اینترنت را برقرار کرده و IP را به کشوری غیر از ایران تغییر میدهم. اگر به راهنمایی نیاز دارید مطلب عبور از تحریمهای نرم افزاری را مطالعه کنید.
چنانچه بخواهید پروکسی روی اندروید استودیو فعال کنید گزینه Setup Proxy را انتخاب کنید اما در صورتی که قبلا آیپی سیستم توسط یک برنامه یا کانکشن تغییر کرده کافیست روی Cancel کلیک کرده تا ادامه مراحل طی شود.
نکته: در صورت تمایل به نصب به شیوه آنلاین، میتوان در مرحله Install Type بجای حالت Custom گزینه Standard را انتخاب کرد تا مراحل اضافی (انتخاب محل JDK و SDK) حذف شود. با اینحال با توجه به اینکه مسیر پیش فرض قرار گیری SDK مسیری طولانی بوده و دسترسی به آن زمان بر می باشد، ترجیحا باز هم گزینه Custom را انتخاب کنید و یک پوشه خالی در مسیر اصلی درایو ویندوز ساخته، به اندروید استودیو معرفی کنید. مانند روش نصب آفلاین، نام پوشه خالی را میتوان sdk یا هر چیز دیگری تعیین کرد.
مشاهده میکنید با برقراری اتصال اینترنت، آیتمهای مورد نیاز که درون باکس سمت چپ لیست شدهاند تیکت خورده و حجم دانلود هرکدام در مقابل آن ذکر شده است. طبق نکته فوق، در اینجا هم محل قرار گیری SDK را تغییر میدهم. بنابراین یک پوشه خالی با نام sdk در درایو ویندوز ایجاد کرده و آن را به اندروید استودیو معرفی میکنم:
در قسمت قبل روشهای آفلاین و آنلاین ساخت SDK را بعد از نصب Android Studio بررسی کردیم. در ادامه لازم است با مدیریت ابزار در SDK Manager نیز آشنا شویم.